O nas
W swoich rozważaniach na temat etyki w designie filozof Vilém Flusser zauważył, że jeszcze do niedawna projektowanie oznaczało umożliwienie produkcji użytecznych przedmiotów. Aby przedmiot był użyteczny, powinien być zgodny z wiedzą naukową i zapewniający doznania estetyczne. 1 1 V. Flusser, Etyka w projektowaniu przemysłowym?, przeł. P. Wiatr, „Kultura Współczesna” nr 4 (92)/2016, s. 187–188. ↩︎ W wydanym w 2014 roku artykule pod wiele mówiącym tytułem Design Away teoretyk studiów nad designem Cameron Tonkinwise proponuje aktywne działanie na rzecz „projektowania precz”, odprojektowywania rzeczy tak, żeby przestały istnieć (designing things out of existence) jako radykalnej metody designu zrównoważonego. 2 2 C. Tonkinwise, Design Away [w:] Design as Future Making, red. S. Yelavich, B. Adams, Bloomsbury, London, New York 2014, s. 198. ↩︎ Pomiędzy opowieścią o projektowaniu z braku (przedmiotów pięknych, użytecznych, wytrzymałych, dostępnych) a projektowaniem nadmiaru (przedmiotów w ogóle), sytuuje się całe spektrum strategii i narracji o roli designu i jego miejscu w kulturze, ekonomii, środowisku, technologii, życiu codziennym.
Design jest działalnością interdyscyplinarną, co oznacza nie tylko to, że wymaga on od swoich adeptów rozlicznych kompetencji, lecz także to, że pokładane są w nim nadzieje rozwiązywania rozlicznych problemów: od optymalizacji produkcji i zwiększania zysków przedsiębiorstw, przez zorganizowanie warunków życia szerokim masom, zagwarantowanie im wygody i bezpieczeństwa a także zapewnienie piękna i przyjemności w życiu codziennym, po uniezależnienie się od środowiska naturalnego tudzież jego ratowanie. Rozwiązywanie każdego z tych problemów generuje kolejne problemy, za które w pewnej mierze odpowiada również sam design, przyczyniając się do nadprodukcji i wyzysku tak w XIX-wiecznych fabrykach jak i współczesnych kopalniach metali ziem rzadkich, tworzenia sztucznych potrzeb, ostentacyjnej konsumpcji i skrajnych nierówności w wyniku bogacenia się firm, niezrównoważonego budownictwa i anonimowych przestrzeni mieszkalnych, greenwashingu i wysp śmieci na oceanie. Odwrotnie niż Mefistofeles z dramatu Goethego, projektowanie jest „częścią tej siły, która wiecznie dobra pragnąc, wiecznie zło czyni”: zapewniając bezpieczeństwo i higienę, generuje sterty odpadów po jednorazowych produktach; a ułatwiając zamawianie jedzenia do domu, przyczynia się do tworzenia prekarnych miejsc pracy i produkowania kolejnych odpadów.
Paradoksy te ukazują gęste sieci zależności między różnymi aktorami, w których to sieciach projektowanie odgrywa ważną rolę. Pojawia się między konsumentami, pracownikami, technologią, polityką, środowiskiem i pozyskiwaniem zasobów, gospodarką odpadami, ekonomią, psychologią, sztuką i kulturą. Dlatego refleksja na temat designu nie powinna skupiać się tylko na działalności samej osoby projektującej, lecz musi uwzględniać wszystkie te czynniki, siły i konteksty, które na tę pracę wpływają, oraz te, które będą odgrywały rolę w czasie, kiedy projekt zostanie wysłany z komputera projektantki i wejdzie w etap wdrożenia, sprzedaży, użytkowania i utylizacji.
Takiemu właśnie uwikłaniu designu w sploty różnych sił i aktywności poświęcona jest seria wydawnicza „Projektowanie”. Zapewniać ona będzie kontekst dla refleksji na temat designu wobec wyzwań współczesności. Teksty publikowane w „Projektowaniu” pisane są z perspektywy różnych obszarów i dyscyplin, które projektowanie kształtują i na które projektowanie wpływa. Takie interdyscyplinarne podejście jest częścią tradycji oraz aktualnego programu Wydziału Wzornictwa ASP w Warszawie, który czerpiąc z dorobku Zakładów Doświadczalnych i Zakładów Artystyczno-Badawczych ASP oraz inspirując się programem Hochschule für Gestaltung z Ulm (HfG), od samego początku integrował wątki studyjne i badawcze, łącząc kształcenie w zakresie projektowania i technologii z rozwijaniem wrażliwości i odwagi artystycznej oraz osadzaniem tej refleksji w humanistycznych, społecznych i ekonomicznych kontekstach. Będąc świadomymi odpowiedzialności projektantek i projektantów za środowisko oraz rozpoznając wpływ projektowania na relacje międzyludzkie, chcemy przyczynić się do refleksji, która pozwoli lepiej zrozumieć miejsce i rolę designu we współczesnym świecie.